Sau khi chết không phải hồn con người muốn đi đâu thì đi, hoặc hiện về quấy nhiễu, nhập vào người này, người khác tùy tiện. Mỗi người, ngay sau khi chết, lãnh nhận trong linh hồn bất tử của mình sự trả công muôn đời cho mình trong một phán xét riêng.

Cuộc phán xét đó quy chiếu đời sống họ với Đức Kitô, để rơi vào một trong ba trường hợp: trải qua thanh luyện, được vào hưởng phúc vĩnh hằng, bị luận phạt muôn đời. [1] Tuy nhiên, tín ngưỡng dân gian vẫn tin vào tà ma, ác qủy, vào những vong hồn bên kia thế giới đang vất vưởng đâu đó. Do đó, thỉnh thoảng chúng ta nghe những câu truyện như nhà ma, người bị ma nhập, người bị qủy ám, hoặc có người nhờ quyền năng siêu phàm đặt tay mà người được đặt tay có thai dù không có những quan hệ vợ chồng với chồng. Những điều này khiến nhiều người hoang mang và tự hỏi “Qủy ma có thật không? Thế giới của chúng hoạt động như thế nào?” 

 CÁI NHÌN Y KHOA

 Có một thời gian cộng đồng chúng tôi xôn xao vì chị H chia sẻ với anh chị em xin cầu nguyện cho gia đình chị. Vốn nhà chị được xây trên một miếng đất vùng ngoại ô Sài gòn khi xưa là một nghĩa địa. Bấy lâu nay chị chịu một tình cảnh vô cùng khổ sở. Là một bác sỹ đã từng hành nghề lâu năm tại Pháp, mới đây về hưu ở Việt Nam, tôi đã để tâm quan sát và theo dõi trường hợp này. Câu truyện được tóm lược như sau:

 Chồng chị H nghiện rượu ngày nào cũng say xỉn, ăn nói bừa bãi. Điều tệ hại nhất là đứa con 14 tuổi của chị bị «quỷ ám» . Mỗi lần chị lấy sách Thánh Kinh ra đọc là nó «quậy» phá la lớn tiếng, «bỏ ngay sách đó xuống» …Từ mấy tháng nay, giờ đến trường nó đi đâu chị cũng không biết. Gia đình tìm hết thầy này, thầy nọ làm phép, giải bùa, trừ hạn, cầu siêu, trừ quỷ nhưng vô hiệu. Nhiều xôn xao, bàn tán, nhưng những anh chị em Công Giáo quen biết thì khuyến khích chị H và cùng nhau cầu nguyện cho gia đình chị, hy vọng Chúa sẽ làm một phép lạ chữa lành người chồng nghiện ngập, nhất là đứa con được cho là bị “qủy ám” của chị.

 Đi sâu vào chi tiết, thì cách đó hơn hai năm cháu từng có những «cơn» ăn nói hồ đồ và nhất là bị nhà trường từ chối không nhận nữa. Sau một thời gian được một bác sĩ tâm thần khi xưa làm việc tại bệnh viện chuyên khoa Biên Hòa chữa trị. Một thời gian theo thuốc tâm thần cháu được bình phục đi học bình thường trở lại, nhưng mỗi tháng phải lên Biên Hòa tái khám. Sau đó gia đình quá bận ngưng thuốc chữa trị. Cháu vẫn khoẻ đi học bình thường sau hai năm cháu mới có những phản ứng như nói trên. Lúc bấy giờ gia đình không nghĩ đến tiền sử tâm thần. Trong lúc quá đau khổ vì, một đàng người chồng cũng gây rối, đứa con gái lớn và mẹ mới nghiệm ra lý do nhà xây trên đất nghĩa địa, rồi xin đây đó trừ quỷ…

 Sau khi theo lời khuyên của tôi chị đem đứa trẻ trở lại Biên Hòa chữa trị. Vài tháng sau tình trạng sức khỏe tâm thần em đã ổn định, cùng với lời cầu nguyện của cộng đồng sự bình an đã trở lại cho chị và đứa con gái lớn. Chồng chị nay đã cai rượu. Cả nhà giữ đạo sốt sắng như một gia đình Kitô hạnh phúc. Với cái nhìn của một bác sỹ, tôi tự hỏi: “Qủy ám hay bệnh tâm thần?”

 Theo tôi, trong những trường hợp khó phân biệt như trên, chúng ta không nên vội vàng tin vào những can thiệp của thế giới siêu hình để cho rằng đó là bị bùa ngải, ma làm, qủy nhập, qủy ám; cũng không nên vội vã xem đó như một phép lạ, một sự chữa lành vượt khả năng bình thường. Nhưng nên tìm gặp những nhà chuyên môn để phân tích, nhận định vấn đề dưới những khía cạnh khác nhau của khoa học, văn hóa, xã hội, giáo dục, y khoa, tâm lý, tâm thần trước khi quyết định đó có phải là hậu quả do can thiệp của ma qủy hay không. Tóm lại, chúng ta phải trước tiên nhận định xem trường hợp này, trường hợp khác có phải bị quỷ ám hay chỉ là trạng thái bất ổn tâm lý, khủng hoảng tâm thần hoặc lẫn lộn giữa tâm lý, tâm thần và tâm linh.

 Tuy nhiên, cũng có những trường hợp không dễ phân biệt giữa một hiện tượng do tâm lý rối loạn, hoặc những triệu chứng tâm thần với tác động của thần dữ hay thần lành. Và đây cũng là trải nghiệm khó quên của tôi sau một ngày tham dự với nhóm Thánh Linh Âu châu tổ chức tại Colmar cạnh biên giới Đức. Tôi nhận thấy trong giờ cầu nguyện hôm đó, người thì té ngã khi linh mục đưa hào quang Thánh Thể đi qua, người thì «nói tiếng lạ», người thì «cười như điên » (Fou rire) hay khóc không ngừng được…Tôi có học trong Đại Học y khoa một ít về thôi miên, nên thấy phương pháp hành sự khá giống.

Ra về tôi có hỏi một LM Dòng Tên, ngài nói chung - không nói về nhóm Thánh Linh - có một dấu hiệu rõ là thần dữ: khi đương sự nói thứ tiếng mà trước kia không bao giờ học. Thế nhưng có khi họ nói thứ tiếng mà cả mình cũng không hiểu thì khó biết !

Tôi vẫn hoang mang tự hỏi làm sao nhận định một hội đoàn, một phong trào hay một cá nhân nào dưới tác động của thần dữ hay không, cho đến khi có lời giải đáp của Đức Cố Giám Mục Đaminh Mai Thanh Lương, Giám Mục phụ tá Giáo Phận Orange, USA, Ngài nói «khi những người ấy hay tổ chức ấy làm cho chúng ta gần Chúa hơn là có dấu ấn của Chúa Thánh Thần, còn ngược lại hãy cẩn thận!»

 Ranh giới giữa bệnh tâm thần và qủy ám rất mập mờ, nhưng sai lầm đáng tiếc thường trong hướng khi bệnh nhân tâm thần phát hiện những dấu hiệu khó giải thích liền được cho là qủy ám, trong lúc y khoa ngày nay có thể giúp nhiều bệnh nhân… ít nữa trong các nước văn minh.

 Nói về tâm thần không thể không đề cập đến các bệnh tâm thần ở Việt nam. Người bác sỹ ở Pháp vốn có một chương trình đào tạo về bệnh tâm thần còn sơ đẳng đối với nghề bác sỹ đa khoa, còn ở Việt Nam thì không thể có tĩnh từ gì miêu tả sự yếu kém của đại đa số bác sỹ được đào tạo bởi những bậc thầy chỉ tôn thờ duy vật chủ nghĩa.

 Cách đây 60 năm bọn trẻ quậy phá chúng tôi thường vào cuối «nhà thương» Cần Thơ trêu chọc các bệnh nhân tâm thần bị nhốt như thú dữ, thì nay thấy cảnh ấy nhân lên gấp ngàn lần khi tôi đi cùng nhóm học viên lớp giáo lý tân tòng Dòng Chúa Cứu Thế Sài Gòn thỉnh thoảng lên cái gọi là «Bệnh Viện Tâm Thần» gần Thủ Đức. Hơn 1800 «bệnh nhân » bị nhốt trong hai khu nhà chỉ có khung sắt chung quanh làm tường. Đoàn giáo lý sinh được chia làm hai nhóm. Một nhóm cắt tóc cạo râu những người giống như trong các phim về thời đồ đá; nhóm kia mang bao tay và dụng cụ sức ghẻ ngứa những người gần như trần truồng mình đầy ghẻ…Các bạn biết trong cái «bệnh viện» tâm thần cho 1.800 bệnh nhân ấy có bao nhiêu bác sĩ không? Thưa chỉ có người giám đốc có «bằng cấp» bác sỹ !

 Những gì tôi chia sẻ trên đây gần như chỉ là một biếm họa về ma qủy, xem ra ít khi ta phải đối diện. Nhưng Thánh Phêrô cảnh giác hơn, có lời khuyên chúng ta: «Anh em hãy sống tiết độ và tỉnh thức, vì ma qủy, thù địch của anh em, như sư tử gầm thét, rảo quanh tìm mồi cắn xé.» (1Pr5, 8) Các chuyên gia về trừ qủy của Giáo Hội như linh mục Juan José Gallego, Dòng Đa Minh, cũng rất cảnh giác, ngài là chuyên gia trừ qủy thuộc Tổng giáo phận Barcelona ở Tây Ban Nha. Ngài nói: “kiêu căng ngạo mạn là tội mà ma qủy thích nhất, hình như chúng ta thường gặp hơn trong mọi cộng đồng, nhất là cộng đồng Kitô, thứ mà ma qủy ghét nhất.”

 CÁI NHÌN TÂM LÝ

 Phân biệt giữa trường hợp bệnh nhân tâm thần và người bị qủy nhập rất phức tạp. Nó liên quan đến hai ngành học đều mang đặc tính siêu hình gồm: tâm linh học và tâm thần học.

 Thông thường, một vấn đề nào đó mà khoa học không giải quyết được, hoặc không giải thích đúng mức nó liền được chuyển qua cái nhìn tâm linh lệch lạc, cuồng tín, hay mê tín: điên loạn. Nhưng cũng theo quan niệm chung, hễ điên loạn, tâm thần thì dính dấp tới ma qủy, và được gọi chung là qủy nhập hay qủy ám. Do đó, phân tích, nhận định về đề tài này ít nhiều có đụng chạm đến tôn giáo, đến niềm tin. Thêm vào đó, mức độ chuyên môn của những người gọi là bác sỹ tâm lý, bác sỹ tâm thần lại rất tùy thuộc vào chương trình cũng như khả năng lãnh hội của từng cá nhân.  Mặt khác, việc qủy nhập và việc trừ qủy là có thật. Nó đã được ghi trong Thánh Kinh Kitô Giáo. [2]

 Trong tâm bệnh, hội chứng Tâm Thần Phân Liệt (schizophrenia) có thể được coi như một hội chứng liên quan đến qủy ám. Thí dụ, bệnh nhân thu mình trong một căn phòng tối, ngồi nói năng lảm nhảm một mình, hoặc nhìn trời, nhìn đất cười nói vu vơ, xé quần áo chạy ra ngoài đường, cắt đứt tay, chân, mình mẩy, la hét, đòi tự tử…Một người trước đó lịch sự, tử tế, nói năng khôn ngoan, bỗng trở nên hung dữ, ngôn từ thiếu kiểm soát. Ở một số trường hợp, bệnh nhân còn nghe tiếng nói trong đầu bảo họ giết người này người khác. 

 Bệnh nhân tâm thần với những triệu chứng bị ảo tưởng, ảo giác, ảo ảnh làm lu mờ, giảm thiểu tư tưởng và ý chí tự do. Những người có các triệu chứng trầm cảm, chán nản, mất ý chí, thất vọng, tự kỷ…Họ rất dễ bị ngộ nhận là qủy ám. Hoặc cũng có thể những bệnh nhân này bị lầm tưởng và đối xử như bị qủy ám.

 Với cái nhìn chuyên môn, sức khỏe tâm thần thuộc sức mạnh tâm lý và cảm xúc của mỗi người. Có một sức khỏe tâm thần tốt sẽ giúp hướng dẫn cuộc sống và những mối giây liên hệ tốt đẹp. Ngoài ra, nó còn giúp con người nhận diện các dấu hiệu tâm lý bất ổn, thiếu trưởng thành, phát huy khả năng thắng lướt những khó khăn trong khuôn mặt cuộc đời. Do đó, tâm bệnh là một từ mang ý nghĩa rộng, bao gồm nhiều tình trạng khác nhau ảnh hưởng đến tư tưởng, suy nghĩ và cảm tình của bệnh nhân. Nó cũng có thể ảnh hưởng khả năng duy trì, điều hành thông qua từng ngày trong cuộc sống, và liên quan đến nhiều lãnh vực khác như genetics (di truyền), environment (môi trường), daily habits (thói quen hằng ngày), và biology (Sinh học).

 Vì tâm thần là một bệnh lý như những căn bệnh thể lý khác, do đó, để chữa trị, ít nhất có những loại thuốc sau: Antidepressants, Anti-anxiety, Mood-stabilizing, Antipsychotic. Mỗi loại thuốc được dùng trị một hội chứng tâm thần. Bệnh nhân có triệu chứng bực bội, khó chịu phải kê toa khác với bệnh nhân hốt hoảng, sợ hãi. Tương tự, bệnh nhân thay đổi tâm tính và thái độ phải có thuốc riêng khác với những bệnh nhân có những hội chứng muốn tự tử, nghe tiếng nói trong đầu bảo giết người này, người khác, tự nhận mình là tổng thống Hoa Kỳ, và được nói chuyện với Chúa, Phật... Có những mũi thuốc giá hàng ngàn đô la khi cần phải chích cho bệnh nhân tâm thần. Trong các nước có ngành y khoa tân tiến, các bệnh tâm thần tuy chưa có đồng thuận 100% về nguyên nhân, nhưng đã có những phương pháp chữa trị hiệu quả cho nhiều bệnh nhân. Tóm lại, mỗi căn bệnh phải được chẩn đoán theo từng mức độ từ nhẹ, đến trung bình, và nghiêm trọng. Mỗi một liều lượng thuốc, loại thuốc phải tuân theo bác sỹ tâm thần trên từng bệnh nhân. Hàng ngày bệnh nhân còn được theo dõi sức khỏe thể lý như cân đo sức nặng, áp huyết máu, và nhịp mạch tim để phù hợp với liều lượng thuốc.

 Ngoài ra, để chữa trị hữu hiệu một bệnh nhân tâm thần, ngoài các bác sỹ tâm thần còn phải có sự cộng tác tích cực của các bác sỹ tâm lý, y tá, cán sự xã hội, và những nhân viên y tế làm thành một hội đồng trị liệu thường xuyên theo dõi bệnh nhân.

 QỦY NHẬP, TRỪ QỦY

 Ma nhập, nhập hồn, mượn hồn thường được cho là hành động của ma qủy. và việc trừ qủy đã được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau dựa trên tín ngưỡng, tâm linh, và truyền thống tôn giáo. Nhưng thế nào là hiện tượng qủy nhập?

 Rõ ràng nhất có thể nói về những người bị qủy ám đó là những kẻ cuồng dâm, bạo dâm, và những hình thức dâm dục cuồng loạn, những người thờ Satan, những người tự nguyện tôn thờ Satan như các thầy bói toán, phù thủy, những người xử dụng bùa ngải, thư ếm… Tất cả họ là những môn đệ của Satan, thần bóng tối. Tóm lại, “xem tử vi, coi chiêm tinh, xem chỉ tay, bói theo điềm hay xin xâm, dùng người ngoại cảm…” là những hình thức nhằm biết vận mệnh tương lai, những cách thực hành ma thuật hoặc phù thủy nhằm có một quyền hành bí ẩn đối với đồng loại, đều nghịch với đức thờ phượng. [3]

 Theo linh mục John J. Dietzen, một linh mục với 37 năm kinh nghiệm viết, giảng dạy và trả lời những câu hỏi trên các báo chí, thì qủy ám là hành động một người nói hoặc hiểu thứ ngôn ngữ khác thường, hoặc có sức mạnh vượt trên khả năng của một con người tự nhiên. Tuy nhiên, dù trong trường hợp qủy nhập, qủy cũng không được phép khống chế ý chí tự do của người đó. [4] 

 Thông thường, hiện tượng qủy nhập bao giờ cũng có hai yếu tố: qủy và đối tượng của việc nhập hồn. Khi nhập vào một người, qủy làm cho hành động nhân tính của người đó biến thái và bị sai khiến. Thí dụ, la hét, cào cấu, xùi bọp mép, mắt long lanh, đỏ hoe, hoặc nhảy vào lửa, nhảy xuống ao, nói năng thiếu kiểm soát, đôi khi nói tiếng lạ, nói những điều xem ra có vẻ như tiên tri. Nhưng sau những lúc như vậy, khi trở lại con người bình thường, người đó không còn nhớ gì những việc mình làm, những gì mình nói.

 Chính cốt của hành động qủy ám là làm cho giảm giá trị, hoen ố, và phá hủy một cách tinh vi con người là tạo vật được tạo dựng giống hình ảnh của Tạo Hóa. Đó là tất cả những gì mà Satan muốn làm: Chống lại Thượng Đế qua con người là hình ảnh của Ngài. Do đó, cần phải minh định rõ ràng rằng, ma qủy chỉ có khả năng xâm nhập thân xác nhưng không có khả năng chiếm đoạt linh hồn của một người (trừ trường hợp người ấy cố tình cho phép). Theo tự nhiên, những trường hợp qủy ám thật sự rất hy hữu, nhưng những trường hợp như gây phiền phức, ám ảnh, và phá phách thì thường xảy ra. [5]  

 Một ý kiến khác xem như đối nghịch gây ngạc nhiên khi cho rằng những trường hợp qủy ám đang gia tăng trong sinh hoạt tâm linh ở mức báo động. Theo bác sỹ Valter Cascioli, phát ngôn viên của Hiệp Hội Quốc Tế Những Chuyên Gia Về Qủy Ám (International Association of Exorcists, AIE), sau khi hiệp hội kết thúc phiên họp thuờng niên thứ 12 tại Roma từ 20- 25 tháng 10, 2014, những trường hợp qủy ám đang gia tăng khắp mọi nơi. Điển hình là trò chơi cầu cơ. Vẫn theo ông, “Bất kỳ sự tham gia nào vào những điều huyền bí, dù là thụ động, vẫn có thể là một thảm họa và nên phải từ chối và tránh xa.” [6] 

 Vì ma qủy có thật cũng như việc qủy nhập là có thật, vậy làm cách nào con người có thể trừ qủy?

 Dựa trên Thánh Kinh, đồng thời căn cứ vào quyền năng và sự ủy thác của Đức Kitô trong sứ vụ trừ qủy, Giáo Hội Công Giáo đã đưa ra những chỉ dẫn rất chi tiết và đầy đủ như: Phải nhân danh Chúa Giêsu mà trừ. Phải do Giám Mục địa phương hay một linh mục được ủy quyền. Phải theo những luật lệ được thiết lập bởi Giáo Hội. Trừ qùy với năng quyền mà Chúa Giêsu đã ban cho Giáo Hội. Những bệnh nhân tâm lý, không được coi như những trường hợp qủy ám. Họ phải được chữa trị theo y khoa và tâm lý trị liệu. Vì thế, trước nghi thức trừ qủy, phải xác nhận rằng đó có phải là trường hợp qủy ám thực sự hay không. [7]

 EM BÉ BỊ QUỶ ÁM HOẶC TÂM THẦN?

 Qua những chi tiết được nêu lên trong câu truyện, ngoài việc chẩn đoán và trị liệu về tâm thần, em bé cũng cần được theo dõi về tình trạng tâm lý nữa. Có thể em bị những dấu hiệu của tâm thần khiến mẹ và chị em vội vã cho là qủy ám. Hoặc cũng có thể ma qủy lợi dụng những tâm lý bất ổn của em để ảnh hưởng đến những hoạt động của em. Một người nếu bị quỷ ám thì phải được trừ qủy sao lại đưa đi bác sỹ tâm thần? Và tại sao sau thời gian uống thuốc tâm thần thì em trở lại bình thường?...

 Đừng quên trong những yếu tố bệnh lý hoặc qủy ám của em có yếu tố tâm lý. Ở tuổi 14, một em có những phản ứng nổi loạn bằng lời nói, hành động, và những tư tưởng chống đối là chuyện bình thường. Chống đối ở nhà, chống đối ở học đường. Không biết những người trong gia đình này đã hiểu được em bao nhiêu, đã dành bao nhiêu thời giờ với em, và đã làm gì hơn là nhồi nhét vào đầu em những lý thuyết và đạo lý Thánh Kinh vừa xa vời, vừa không dễ dàng chấp nhận với tuổi trẻ. Nếu em bị khích động la lên “bỏ ngay sách đó xuống” không đủ điều kiện để kết luận em bị qủy ám.

 Còn có yếu tố gia đình. Hỏi rằng em đi đâu sau khi rời nhà? Nếu bị qủy ám thật, có thể em đi vào nghĩa địa. Cũng rất có thể đi theo bạn bè, bị dụ dỗ vào con đường hút sách, và tập tành lối sống thoát ly gia đình. Những phản ứng này là chuyện thường xảy ra cho các em ở tuổi vị thành niên trước những khủng hoảng của gia đình.

 Thêm vào đó là yếu tố thuốc. Các bệnh nhân tâm thần không khác gì những bệnh nhân cao máu, cao mỡ, tiểu đường. Họ cần được theo dõi và uống thuốc đều đặn. Một bệnh nhân tâm thần nếu sau khi rời bệnh viện mà lơ là hoặc bỏ thuốc vài tuần là căn bệnh có thể tái phát. Bởi thế, các bệnh nhân này phải được thường xuyên theo dõi và uống thuốc theo lời khuyên của bác sỹ. Cũng có thể, sau khi xuất viện, cần được trị liệu thêm với bác sỹ tâm lý.

 Tóm lại trường hợp em 14 tuổi trên, cũng như nhiều trường hợp khác nếu bị một bác sỹ yếu tay nghề, thiếu khả năng chuyên môn, thì chẳng khác gì bệnh nhân sẽ chết dần mòn với căn bệnh đó. Hậu quả là rất có thể bệnh nhân cũng sẽ được liệt vào trường hợp bị ma nhập hay qủy ám, hoặc tống vào nhà thương điên.

 Lương Huỳnh Ngân, M.D & Trần Mỹ Duyệt, Ph.D

(Bài viết được hiệu đính qua bài QỦY ÁM VÀ BỆNH TÂM THẦN, November 5, 2018 của đồng tác giả.)

______

 1.Sách Giáo Lý GH Công Giáo số 1022. 

2.Mt 8:28-32, Mc 1:23-27, Mc 7:24-30, Lc 9:37-42.

3.Đoạn 2116 bản tiếng Anh (CCC).

4.John J. Dietzen. The new Question Box, 10 edit. p.571.

5. Fr. Gabriel Amorth. An Exorcist Explains Demonic Possession and Vexation. Catholic Exchange.

6.Trường Hợp Quỉ Ám Gia Tăng Vì Trò Chơi Cầu Cơ. Trần Mạnh Trác. Vietcatholic.net. 9/11/2014.

7.No.1673. Catechism of The Catholic Church.