Triết gia cũng như thần học gia thường tìm kiếm xem Thiên Chúa ngự trị ở đâu và hiện diện thế nào trong vũ trụ. Người ta cho rằng Chúa hiện diện khắp mọi nơi, nhưng họ cũng dành những cách thế và những nơi chốn đặc biệt cho Chúa ngự trị. Trong thời Thánh Kinh Cựu Ước, đền thờ và hòm bia giao ước được coi là những nơi ngự trị đặc biệt của Thiên Chúa như Chúa phán với vua Salômôn: Ta đã chọn và thánh hoá nhà này, để muôn đời danh Ta ngự tại đây (2Sb 7:16; 1V 9:3).

Ðó là lí do tại sao Chúa Giêsu tỏ ra khó chịu với những người đổi tiền bạc vì họ đã biến nhà Chúa thành nơi buôn bán (Ga 2:16). Đến thời Thánh Kinh Tân Ước, nhà thờ hay thánh đường có nhà trạm hay nhà chầu là nơi Mình Thánh Chúa Kitô ngự. Chúa Giêsu là Thiên Chúa hiện diện khắp nơi, nhưng đặc biệt Chúa Giêsu hiện diện trong Bí tích Thánh Thể nơi nhà trạm. Ðó chính là Ðền thờ Chúa Giêsu ngự trị, như Người phán bảo (Ga 2:21).

Nhà thờ còn là biểu hiệu của hai sự việc quan trọng. Trước hết nhà thờ là biểu hiệu của sự hiệp nhất và cộng đồng [1], qui tụ giáo dân lại trong một nhiệm thể màu nhiệm của Ðức Kitô, để cầu nguyện, thờ phượng, cảm ta và xin ơn. Nhà thờ còn là biểu hiệu của sự tiếp nối và truyền thống, có liên kết với quá khứ và cùng nhau hướng về tương lai [2] để đối phó với những đổi thay và thách đố mới trong xã hội và trong Giáo Hội. Nhìn về quá khứ, chẳng hạn giáo xứ mà người tín hữu thuộc về, đuợc thiết lập năm ấy do linh mục nọ, linh mục kia sáng lập. Nhà thờ giáo xứ được xây dựng thời linh mục này, linh mục khác.

Ðến thánh đường cầu nguyện và thờ phượng, đức tin của người tín hữu được nâng đỡ một cách tối đa. Khi cầu nguyện và thờ phượng công cộng tại thánh đường thì người có đức tin mạnh có thể giúp củng cố đức tin của người yếu đức tin. Ðến thánh đường cầu nguyện và thờ phượng, người tín hữu được bổ dưỡng và tăng sức bằng lời Chúa và Mình Thánh Chúa. Cuối ngày hay cuối tuần khi kiệt sức vì công ăn việc làm, họ lại đến nhà thờ để được bổ dưỡng và tăng sức bằng lời Chúa và Mình Thánh Chúa.

Thánh đường Công Giáo được cung hiến để làm nơi cầu nguyện và thờ phượng công cộng. Trong thánh đường có sự hiện diện của Chúa Thánh Thể trong nhà trạm. Một dấu chỉ có Chúa hiện diện trong Bí Tích Thánh Thể trong nhà trạm là khi đèn nhà chầu, thường là màu đỏ, được thắp sáng ở gần nhà trạm trên cung thánh. Do đó người Công Giáo cần biểu lộ lòng tôn kính khi vào nhà thờ. Người Công Giáo nên học hỏi với người thuộc những đạo khác xem họ tỏ ra tôn kính nơi thờ phượng của họ thế nào? Chẳng hạn người Do Thái luôn tỏ ra tôn kính đền thờ và bàn thờ dâng lễ vật của họ. Họ luôn cảm tạ Thiên Chúa cho họ có được đền thờ và bàn thờ dâng lễ vật. Còn người Hồi Giáo khi vào đền thờ, họ phải để giầy dép bên ngoài cửa, để tỏ ta tôn kính nơi thờ phượng của họ.

Nhà thờ là trung tâm điểm của đời sống đức tin của người Công Giáo. Nhà thờ là nơi người tín hữu thường lui tới để cầu nguyện và thờ phượng hằng ngày hoặc hằng tuần để nghe lời Chúa và rước Mình thánh Chúa. Ngoài giờ cầu nguyện và thờ phượng công cộng, người tín hữu còn đến để cầu nguyện riêng. Khi mẹ Têrêsa thành Calcutta được hỏi sao bà có đủ nghị lực để tiếp tục việc phục vụ trẻ em nghèo đói bên Ấn Độ một cách liên tục và hăng say như vậy? Bà trả lời bà được sức mạnh nơi Chúa Thánh Thể và bà cầu nguyện hằng giờ trước Mình Thánh Chúa ngự. Có những người tín hữu khác cũng tìm đến nhà thờ cầu nguyện riêng, ngồi đó một mình haằng giờ trong góc nhà thờ, chiêm ngắm sự hiện diện của Chúa trong phép Thánh Thể và để cho lòng mình nói với Chúa.

 Trước Thánh Thể, Chúa mời gọi người tín hữu: Hỡi tất cả những ai đang vất vả và mang gánh nặng nề (của cuộc sống), hãy đến cùng tôi, tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng. Anh em hãy mang lấy ách của tôi, và hãy học với tôi, vì tôi hiền lành và khiêm nhường. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ ngơi bồi dưỡng. Vì ách tôi thì êm ái, và gánh của tôi thì nhẹ nhàng (Mt 11:28-30).

 Nhà thờ còn là nơi mà người tín hữu đến để lãnh nhận các bí tích như Bí Tích Rửa Tội, Rước Lễ Lần Đầu, Thêm Sức, Cưới Hỏi, Sức Dầu Thánh. Và khi nằm xuống vĩnh viễn thì thân xác người tín hữu lại được mang đến nhà thờ để được cử hành thánh lễ an táng. Như vậy có thể nói người tín hữu được sinh lại trong nước và Thánh Thần ở trong nhà thờ và chết trong nhà thờ.

 Áp dụng thực hành về việc biểu lộ và sống đức tin trong gia đình

 Trong nhà thờ có bàn thờ cho linh mục cử hành thánh lễ và giáo dân tham dự thánh lễ. Trong nhà gia đình Công Giáo cũng nên có bàn thờ trong phòng gia đình. Trên bàn thờ gia đình nên treo tượng thánh giá trên tường hoặc đặt trên bàn thờ và đặt mấy khung ảnh hay tượng ảnh đạo giáo đã dđược làm phép, đặt một hay hai cây nến và một hay hay bình bông. Có những người quan niệm nghệ thuật không cần cân đối, nên chỉ cho trưng một cây nến hay một bình bông, thay vì hai cây nến hay hai bình bông. Bàn thờ gia đình không phải là kệ để đặt những vật dụng, không liên quan đến việc tôn kính và cầu nguyện. Ngay cả những hình ảnh ông bà, bố mẹ cũng không nên đặt trên bàn thờ mà chỉ có thể treo trên tường dưới bàn thờ hoặc trên tường bên cạnh.

 Thánh giá là biểu hiệu của cuộc hi sinh và tử nạn của Chúa Kitô. Thánh giá cũng đem tới cuộc phục sinh vinh hiển của Chúa. Chúa Giêsu mời gọi người môn đệ từ bỏ mình và vác thánh giá hằng ngày để theo Chúa (Mt 16:24; Mc 8:34; Lc 9:23): thánh giá của cảnh nghèo đói, kì thị, bách hại, tù đầy, chia li, đau khổ, bệnh hoạn và tật nguyền về thể lí, tâm lí và tinh thần. Đối với người tín hữu, thánh giá đã trở nên biểu hiệu của tình yêu thương bao la mà Thiên Chúa dành cho loài người. Do đó mà thánh Gioan Newman đã có thể đặt bút viết: Thập giá Chúa Kitô đã khiến cho những giá trị nhân bản phải được xét lại, bằng cách bầy tỏ một tình yêu mạnh đến nỗi, đã san bằng hố sâu giữa sự sống và chết. Trong chủng viện - nơi đào tạo linh mục - chủng sinh được khuyến khích đặt thánh giá bên gối đầu giường để suy niệm về mầu nhiệm thánh giá. Khi trở thành linh mục, có những linh mục vẫn đặt biểu tượng thánh giá bên gối đầu giường để suy niệm về mầu nhiệm cứu chuộc.

 Khi đọc kinh gia đình nên cho thắp nến trên bàn thờ gia đình. Ánh nến lung linh trên bàn thờ giúp tạo bầu khí ấm cúng và giúp cho việc đọc kinh cầu nguyện thêm lòng sốt sắng. Tuy nhiên không nên cho bật đèn điện mầu sắc nhấp nháy vì bầu khí cầu nguyện không phải là bầu khí vũ trường hay sân khấu.

Trong phòng ăn gia đình Công Giáo - không phải phòng ăn khi có khách - mà là phòng ăn gần bếp là nơi mỗi thành viên trong gia đình thường lui tới, nên treo tập lịch Công Giáo 12 trang cho 12 tháng, gần nơi treo chìa khoá chung, để xem cho biết ngày nào có lễ trọng, lễ buộc, ngày nào cần ăn chay, kiêng thịt để nhắc nhở cho gia đình đi dự lễ thờ phượng và giữ chay tịnh, ngày lễ nào theo mầu sắc phụng vụ nào. Trưởng gia đình cũng nên ghi vào lịch những ngày giỗ ông, bà, cha, mẹ, những ngày kỉ niệm nọ kia của bố mẹ hay con cái, để cầu nguyện hay tạ ơn, và để giúp xây dựng gia đình.

 Ỡ Mĩ vào cuối năm sau lễ Giáng Sinh đều thấy để trên quầy sách báo cuối nhà thờ những tập lịch Công Giáo mười hai tháng miễn phí, để giáo dân lấy về nhà treo tường. Ở những nơi khác khi giáo xứ không có khả năng in lịch treo tường miễn phí, thì có thể liên lạc với những cơ sở Công Giáo như nhà sách, toà báo, dòng tu nọ, tu viện kia để nhận lịch. Có những dòng-tu-viện nam hay nữ cũng in lịch để dùng trong nội bộ và gửi cho người quen biết.

 Áp dụng thực hành trong việc giáo dục con cháu chắt về đời sống đức tin

 Trong phòng con nhỏ chưa đi học, có thể cho treo hình em bé đang quỳ gối cầu nguyện bên giường để con cái cũng biết noi gương cầu nguyện. Hình ảnh đóng khung treo trên tường về một em bé quỳ gối bên giường, chắp tay và cúi đầu cầu nguyện trước khi đi ngủ sẽ giúp con cái cũng noi gương quì gối chắp tay, cúi đầu cầu nguyện.

 Có những cha mẹ lí luận cứ để con cái lớn lên, rồi tự quyết định nên theo tôn giáo nào. Lí luận như vậy là không thực tế. Lí do là vì nếu cha mẹ không hướng dẫn con cái học biết về đạo, thì làm sao con cái có thể làm quyết định sau này? Thánh Phaolô dạy rõ về điểm này: ‘Làm sao người ta có thể tin, nếu không bao giờ được nghe? Làm sao người ta có thể nghe, nếu không có người giảng dạy? Làm sao người ta có thể giảng dạy, nếu không được sai đi?’ (Rm 10:14-15).

 Khi đi ra khỏi nhà - đi du lịch hay hành hương - người tín hữu nên mang theo trành hạt (sâu chuỗi) trong mình để nhắc nhở cho mình có Chúa đi cùng họ và nhắc nhở họ đi cùng với Chúa bằng việc đọc kinh cầu nguyện và dự lễ Chúa Nhật.

 Đóng bè để giữ vững đức tin

 Sau biến cố tự nạn của Thầy mình, các tông đồ tìm đến với nhau để đóng bè giữ vững đức tin. Vì sợ người Do Thái phát hiện như Phúc âm kể lại, mà các tông đồ tụ họp trong phòng lầu tại Giêrusalem, đóng cửa và gài chốt bên trong. Trong cảnh tang thương bi đát trước cuộc tử nạn của Thầy mình, các ông tụ họp nhau lại cầu nguyện để ủng hộ tinh thần và nâng đỡ nhau. Để củng cố đức tin của các tông tồ và môn đệ, Đức Giêu đã hiện ra với họ trong những nơi chốn và hoàn cảnh khác nhau (Mt 28:10, 17; Mc 16:9, 12, 14; Lc 24: 31, 34, 36-38, 50; Ga 20: 16, 19, 26-27, Ga 21: 1, 17).

 Riêng có ông Tôma lại tách rời ra khỏi các bạn đồng chí hướng. Do đó đức tin của ông đã bị dập tắt mà nói: “Nếu tôi không thấy dấu đinh ở tay Người, nếu tôi không xỏ ngón tay vào vết đinh và không đặt bàn tay vào cạnh sườn Người, tôi nhất định không tin” (Ga 20:25). May phúc cho ông là chính Ðức Giêsu lại đích thân hiện ra để phục hồi đức tin của ông đã bi dập tắt. Lúc này ông mới kêu lên: Lạy Chúa của con. Lạy Thiên Chúa của con (Ga 20:28).

 Cộng đồng Kitô Giáo hay chặt chẽ và gần gũi hơn là cộng đồng Công Giáo được gọi là cộng đồng đức tin, gồm những người cùng chia sẻ một niềm tin và cùng theo đuổi một mục đích và một chí hướng. Nếu muốn giữ vững đức tin, người ta cần ở lai trong cộng đồng, thờ phượng và sinh hoạt với cộng đồng đức tin. Khi người ta liên kết và thờ phượng với cộng đồng đức tin, đức tin của họ sẽ được củng cố. Nếu đức tin của người ta vững mạnh, họ có thể giúp làm tăng triển đức tin của người yếu đức tin.

 Ðức tin của người công giáo dựa trên hai chiều: chiều dọc và chiều ngang. Theo chiều dọc thì Thiên Chúa từ trên, mời gọi người ta đến đời sống đức tin và loài người đáp trả. Còn đức tin dựa theo chiều ngang có nghĩa là người tín hữu cần dựa vào cha mẹ, họ hàng, bạn hữu và những người cùng chung một niềm tin, để giúp họ duy trì và phát triển đức tin. Người tín hữu cần tìm đến những người có đức tin mạnh, những người có tâm hồn đạo hạnh, để hun đúc lại đức tin của họ. Như vậy đức tin của người công giáo được hỗ trợ một cách tối đa bằng việc bàu cử của Mẹ Maria và các thánh, bằng lời cầu nguyện và gương sáng của người tín hữu khác. Không tìm đến sức hỗ trợ thiêng liêng, là tự cô lập hoá đức tin của mình.

 Ngoài ra đức tin cần phải được thực hành bằng việc cầu nguyện, tham dự thánh lễ, bằng việc hi sinh và bác ái. Nếu không thì như Thánh Giacôbê quả quyết: “Ðức tin không có việc làm, là đức tin chết”(Gc 2:26). Vì thế những người chủ trương giữ đạo tại tâm là tự lừa dối mình. Tách biệt ra khỏi cộng đồng đức tin, đức tin của người tín hữu có thể bị lung lạc, khi bị gièm pha và tấn công bởi những người chống đối đạo.

 Nhà thờ xứ đạo là biểu hiệu đức tin và là trung tâm điểm của đời sống đức tin. Sau khi sinh ra, em bé được mang đến nhà thờ để chịu Phép Rửa tội. Trẻ thơ Rước lễ lần đầu ở trong nhà thờ. Thiếu niên lãnh Phép Thêm sức cũng ở trong nhà thờ xứ đạo. Thanh niên nam nữ lãnh nhận Bí tích Hôn phối cũng ở trong nhà thờ. Khi nằm xuống vĩnh viễn, thân xác của người tín hữu còn được mang đến nhà thờ để được cử hành lễ an táng.

 Kết luận

 Là thiên thần thì không cần biểu hiệu. Còn loài người với thân xác hữu hình thì cần những biểu hiệu bên ngoài để khơi dậy những tâm tình đạo đức bên trong. Loài người cần những biểu hiệu như thánh đường, bàn thờ, tượng ảnh, đèn nến, bông hoa và những cử chỉ như bái quỳ, quỳ gối, chắp tay, khoanh cánh, cuí đầu trong việc thờ phượng để khơi dậy đức tin và tâm tình đạo đức trong lòng. Loài người cần biểu hiệu để nhắc nhở cho họ hình ảnh và ý nghĩa của biệu hiệu và giúp nuôi dưỡng tâm tình bên trong của biểu hiệu.

Lm Trần Bình Trọng