Tòa án Tối cao Hoa Kỳ hôm 24/6 đã có bước đi kịch tính là lật ngược phán quyết Roe v. Wade mang tính bước ngoặt hồi 1973 vốn công nhận quyền phá thai của phụ nữ theo Hiến pháp và hợp pháp hóa phá thai trên toàn quốc.

Những người phản đối phá thai ăn mừng bên ngoài Tối cao Pháp viện sau khi tin về phán quyết được lan truyền. • Reuters

Phán quyết này đem đến chiến thắng to lớn cho phe Cộng hòa và thành phần tôn giáo bảo thủ vốn muốn hạn chế hay cấm phá thai

Trong phán quyết với tỷ lệ bỏ phiếu 6-3 với đa số thẩm phán bảo thủ, Tối cao Pháp viện đã duy trì một đạo luật ở bang Mississippi do Đảng Cộng hòa hậu thuẫn cấm phá thai sau 15 tuần. Các thẩm phán đã biểu quyết với tỷ lệ 5-4 để lật ngược phán quyết Roe v. Wade. Chánh án John Roberts nói rằng ông ủng hộ luật Mississippi nhưng không tiến tới xóa bỏ luôn tiền lệ.

Các thẩm phán cho rằng phán quyết Roe v. Wade vốn cho phép được phá thai trước khi thai nhi có thể tồn tại ngoài tử cung - từ 24 đến 28 tuần của thai kỳ - là quyết định sai vì Hiến pháp Hoa Kỳ không hề đề cập cụ thể đến quyền phá thai.

Một dự thảo của phán quyết do Thẩm phán bảo thủ Samuel Alito chấp bút cho thấy Tối cao Pháp viện có thể đảo ngược phán quyết Roe v. Wade đã bị rò rỉ hồi tháng Năm và gây ra cơn bão chính trị. Phán quyết hôm 24/6 do Alito soạn hầu hết y hệt bản nháp bị rò rỉ của ông.

“Hiến pháp không đề cập đến phá thai, và không có quyền nào như vậy được ngầm bảo vệ bởi bất kỳ điều luật nào trong Hiến pháp nào,” Alito viết trong phán quyết.

Phán quyết Roe v. Wade công nhận quyền riêng tư cá nhân theo Hiến pháp Hoa Kỳ bảo vệ quyền chấm dứt thai kỳ của người phụ nữ . Tòa án Tối cao trong một phán quyết năm 1992 cũng đã tái khẳng định quyền phá thai và cấm những đạo luật đặt ‘gánh nặng không đáng có’ lên việc tiếp cận phá thai.

“Phán quyết Roe đã sai lầm nghiêm trọng ngay từ đầu. Lập luận của nó đặc biệt yếu, và quyết định đó đã gây ra hậu quả tai hại. Và còn lâu nó mới giải quyết rốt ráo vấn đề phá thai trên bình diện quốc gia mà lại gây ra tranh cãi và khoét sâu thêm chia rẽ,” Alito viết thêm.

Bằng cách không để phá thai là quyền hiến định nữa, phán quyết này khôi phục khả năng của các bang ra luật cấm phá thai. Vào lúc này 26 tiểu bang được xem là chắc chắn hay có khả năng cấm phá thai. Mississippi nằm trong số 13 tiểu bang đã có cái gọi là luật kích hoạt nhằm cấm phá thai nếu phán quyết Roe v. Wade bị đảo ngược.

Ba thẩm phán cấp tiến ở Tòa án Tối cao – Stephen Breyer, Sonia Sotomayor và Elena Kagan – cùng đưa ra một tuyên bố phản đối.

“Bất kể phạm vi chính xác của các đạo luật sắp tới là gì, quyết định ngày hôm nay chắc chắn có một hậu quả: hạn chế quyền và địa vị của nữ giới với tư cách công dân tự do và bình đẳng,” họ viết.

Do phán quyết này, ‘ngay từ thời điểm thụ thai, người phụ nữ không có quyền nói đến nó. Tiểu bang có thể buộc cô ta phải mang thai cho đến ngày sinh, ngay cả khi bản thân cô và gia đình bỏ ra số tiền ngất ngưỡng,” các thẩm phán cấp tiến lập luận.

Đám đông những người chống phá thai, vốn đã tụ tập bên ngoài Tối cao Pháp viện trong nhiều ngày, đã bùng nổ tiếng hò reo khi tin tức về phán quyết lan truyền.

“Tôi rất phấn khích,” Emma Craig, 36 tuổi, thuộc nhóm Pro Life San Francisco, nói. ‘Phá thai là bi kịch lớn nhất trong thế hệ của chúng tôi và trong 50 năm nữa, chúng ta sẽ nhìn lại 50 năm chúng ta đã sống dưới phán quyết Roe v. Wade với sự xấu hổ.”

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden ngay sau đó đã chỉ trích phán quyết của Tòa án Tối cao Kỳ lật ngược phán quyết Roe v.Wade -- nói rằng sức khỏe và tính mạng của phụ nữ Mỹ hiện đang bị đe dọa.

"Đó là một ngày đáng buồn cho tòa án và cho đất nước," Tổng thống phát biểu tại Nhà Trắng sau phán quyết, mà theo ông đã đẩy đất nước lùi trở lại 150 năm.

Tổng thống Biden hứa sẽ tiếp tục đấu tranh cho quyền sinh sản nhưng cho biết không có lệnh hành pháp nào có thể đảm bảo quyền lựa chọn của phụ nữ.

Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi thuộc Đảng Dân chủ đã lên án quyết định này và nói rằng ‘Tối cao Pháp viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát’ đã đạt được ‘mục tiêu đen tối và cực đoan của họ là tước bỏ quyền của phụ nữ trong việc đưa ra các quyết định về sức khỏe sinh sản của riêng họ’.

Đạo luật của Mississippi đã bị các tòa án cấp dưới chặn lại vì vi phạm tiền lệ của Tòa án Tối cao về quyền phá thai. Phá thai có khả năng vẫn hợp pháp ở các bang cấp tiến. Hơn một chục tiểu bang hiện có luật bảo vệ quyền phá thai. Trong những năm gần đây nhiều bang do Đảng Cộng hòa lãnh đạo đã thông qua các hạn chế phá thai khác nhau bất chấp phán quyết Roe v. Wade.

Trước phán quyết hôm 24/6, nhiều bang đã cấm phá thai, khiến những phụ nữ muốn bỏ thai có rất ít lựa chọn. Do phán quyết này, phụ nữ mang thai ngoài ý muốn ở nhiều nơi của nước Mỹ có thể phải đi sang tiểu bang khác nơi phá thai là hợp pháp và có sẵn dịch vụ, mua thuốc phá thai trực tuyến hoặc phá thai bất hợp pháp vốn có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy đa số người Mỹ ủng hộ quyền phá thai. Nhưng đảo ngược nó là mục tiêu của các nhà hoạt động chống phá thai và những người Thiên chúa giáo bảo thủ trong nhiều thập kỷ, với các cuộc tuần hành hàng năm ở Washington.

VOA Tiếng Việt